انتقال چوب

خارج كردن چوب از جنگل عمده ترين، مشكل ترين و پر هزينه ترين عمليات مربوط به بهره برداري جنگل مي باشد. در ضمن اين مرحله از كار، در صورت عدم رعايت اصول، بيشترين خسارت را به جنگل مي زند. از اين رو است كه خروج چوب از جنگل احتياج به كارشناسان و نيروي انساني ورزيده، زير ساختهاي لازم ( مثل جاده و دپو )، ماشين آلات پيشرفته، دانش فني بالا، داده ها و اطلاعات و نقشه هاي دقيق دارد و همواره مسئله خروج چوب از جنگل يكي از مسائلي است كه مورد توجه جنگلبانان و بهره برداران است و مطالعات و بررسيهاي فراواني بر روي اين مرحله از كار صورت مي‏گيرد.

با توجه به اينكه بيشترين هزينه هاي بهره برداري مربوط به بخش خارج كردن چوب ميباشد اين بخش بصورت تفصيلي بيان ميگردد.
اگر بخواهيم روشهاي خارج كردن چوب از جنگل را نام ببريم، مي توانيم به روشهاي چوبكشي زميني، خروج چوب كابلي، خروج چوب از طريق هوا، خروج چوب به كمك حيوانات و خروج چوب به كمك سرسره ها اشاره كنيم. از بين روشهاي فوق، دو روش چوبكشي زميني و خروج چوب كابلي متداولتر و مهمتر مي باشند. واضح است كه هر يك از اين روشها مناسب شرايط ويژه اي هستند. بطور مثال در اراضي جنگلي كوهستاني و پرشيب دو روش خروج چوب كابلي و هوايي كاربرد داشته و متداول هستند ولي متاسفانه در ايران علي رغم كوهستاني بودن جنگلها، خروج چوب هوايي اصلا وجود ندارد و چوبكشي كابلي نيز بطور خيلي اندك در برخي از عرصه ها مورد عمل قرار مي گيرد. در مقابل درصد بالايي از چوبهاي قطع شده به روش چوبكشي زميني توسط ماشينهاي زميني از جنگل خارج مي شود. به همين دليل طراحي و مديريت شبكه چوبكشي زميني در جنگلهاي شمال كشور امري ضروري و حياتي است.
در برنامه ريزي و مديريت عمليات چوبكشي و طراحي شبكه چوبكشي، اجراي عمليات بهره برداري و همينطور طراحي شبكه افتتاحيه جنگل، نياز است كه برآوردهايي از بعضي ارقام از جمله « متوسط فاصله چوبكشي » در اختيار داشته باشيم. بنابراين لازم است فاصله واقعي چوبكشي در شرايط عيني و توپوگرافيك زمين براي جنگلهاي مختلف محاسبه و ارتباط آن با فرمولهاي فاصله چوبكشي بررسي شود.
خروج چوب، از نظر مديريت عمليات بهره برداري از ويژگيهاي خاصي برخوردار است. نخست آنكه اين مرحله از كار، مشكلترين ، پرهزينه ترين و عمده ترين بخش عمليات بهره برداري است. خروج چوب همچنين تحت تأثير شديد شرايط محيطي مثل شيب، شكل زمين، استحكام خاك و شرايط آب و هوايي مي باشد. از طرفي خروج چوب از نظر زيست محيطي فشار زيادي را بر اكوسيستم جنگلي وارد مي كند ، بطوريكه اجراي غير اصولي و نادرست آن مي تواند آسيبهاي فراواني را به اكوسيستم جنگلي وارد كند. همچنين روش و كيفيت اجراي عمليات خروج چوب تأثير بسياري بر كيفيت چوب دارد و باز اينكه اجراي عمليات خروج چوب احتياج به دانش فني بالايي دارد.
چون در هنگام خروج چوب است كه بيشترين تعامل بين طبيعت و ماشين رخ مي دهد. به ويژه آنكه سنگين ترين ماشين آلات جنگل در عمليات خروج چوب مشغول هستند. از نظر انساني هم بيشترين فشار در اين مرحله از كار بر روي افراد وارد مي‏شود و شايد از حيث حوادث كار، بعد از عمليات قطع، ميزان حوادث خروج چوب در رتبه دوم قرار گيرد و بالاخره اينكه عمليات خروج چوب، به نحو بارزي تحت تأثير مديريت و برنامه ريزي قرار دارد. به حدي كه يك برنامه ريزي و مديريت خوب و اصولي مي تواند منجر به اجراي مناسب و قابل قبول عمليات خروج چوب از نظر اقتصادي، زيست محيطي و انساني بشود و يك برنامه ريزي و مديريت غلط مي تواند تبديل به شكستي اقتصادي، فاجعه اي زيست محيطي و خسارتي، انساني گردد.
تمامي ويژگيهاي بر شمرده شده اين را مي رساند كه مؤلفه يا مرحله خروج چوب يكي از مهمترين عمليات، در امر بهره برداري و بطور كلي عمليات جنگلداري مي باشد. به همين دليل لازم است ابتدا تعريفي دقيق، از مؤلفه خروج چوب بدست آيد تا بر اساس آن بتوانيم ضمن بررسي كل موضوع، به مسئله مورد نظر بهتر بپردازيم. اين تعريف را به شرح زير بيان  مي كنيم:
 انتقال چوب از پاي كنده يا عرصه جنگل به كنار نزديكترين جاده جنگلي و يا دپو را خروج چوب از جنگل گويند. اين انتقال مي تواند توسط حيوانات( فيل ، اسب ،  قاطر ، گاو و . . . ) ، نيروي گرانش زمين ( انواع سرسره ها و جريان آب )، ماشينهاي زميني، ماشين آلات كابلي و يا ماشين آلات هوايي مثل بال گردها انجام شود .
همانطور كه پيداست اين تعريف روشهاي مختلف خروج چوب از جنگل را نيز بر شمرده است. قبل از پرداختن به مطالب بعدي مفيد است اشاره اي به تاريخچه خروج چوب از جنگل بشود .
از زمانهاي بسيار قديم كه انسان از جنگل چوب برداشت مي كرد مهمترين وسيله حمل آن به خارج از جنگل، نيروي ماهيچه هاي خود و حيوانات بود. البته استفاده از نيروي هاي طبيعي مثل شيب زمين و جريان آب نيز مورد استفاده قرار مي گرفته است. به ويژه براي مسافرتهاي دور از راههاي آبي استفاده مي شد. در قرن ۱۹ با اختراع ماشين بخار و موتورهاي درون سوز امكان استفاده از انرژي فسيلي براي خروج چوب فراهم آمد. در سال ۱۸۸۵ درايالت كاليفرنيا از يك تراكتور داراي موتور بخار براي خارج كردن چوب از عرصه جنگل استفاده شد و در سال بعد يعني سال ۱۸۸۶ براي اولين بار كابل براي خروج چوب از جنگل مورد استفاده قرار گرفت . در مقياس كلان ، اولين ماشينهايي كه از آنها براي خروج چوب استفاده شد، ماشينهاي كابلي بودند. اين ماشينها بزرگ و سنگين بوده و مسلما كارايي تكنولوژي نسبتا ظريف امروز را نداشتند. با توسعه موتورهاي درون سوز و صنايع خودروسازي اولين تراكتورهاي كشاورزي ساخته شدند. اين ماشين آلات بزودي وارد كارها و عمليات جنگل نيز شدند.
با اصلاح تراكتورهاي كشاورزي، اولين تراكتورهاي جنگلي ساخته شدند. اين تراكتورها كه استفاده از آنها ساده تر از ماشين آلات كابلي بود به مرور جاي ماشين آلات كابلي را گرفته آنها را به عقب راندند. ولي با گذشت زمان و پيشرفت صنايع ماشين سازي، تراكتورها و ماشين آلات كابلي هر دو دچار تحولات و تغييرات جديدي شدند. اين تغييرات اين امكان را بوجود آورد كه ماشين آلات جديد كابلي به صورت متحرك ( موبايل ) و كوچك تر ساخته شدند. كه اين امر موجب افزايش استفاده از ماشين آلات كابلي در جنگل شد. نتيجه آنكه،  استفاده از اين وسايل مجددأ در جنگل، به ويژه در مناطق پرشيب گسترش يافت و آخرين تحول در زمينه خروج چوب مربوط به روشهاي هوايي خروج چوب مي باشد كه در دهه هاي اخير به كمك بال گردها و ديگر وسايل انجام مي گيرد.

منبع: http://khublink.ir